گفت‌وگوی «قاب کوچک» با هوشنگ توکلی، هنرمند پیشکسوت
در این گزارش با دست‌اندرکاران این اثر که به سفارش سیمای استان‌ها تولید شده، گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
دوستدار طبیعت و محیط زیست
سیدمجتبی حسینی، تهیه‌کننده و کارگردان سینما و تلویزیون تابه‌حال مجموعه مستند‌ها و فیلم کوتاه‌های زیادی با موضوع میراثی تولید کرده، البته موضوعات محیط‌زیستی از جاذبه‌ها و دغدغه‌های وی بوده که به ساخت فیلم‌های با محوریت این موضوع نیز پرداخته است. او درباره این مجموعه مستند پژوهش‌محور می‌گوید: این مستند تهیه شده در صداوسیمای مرکز یزد و سیمای استان‌هاست. از مهم‌ترین جاذبه‌های آن می‌توان به تصاویر زیبایی که ما تا این لحظه توانسته‌ایم با تکنیک‌هایی همچون تایم لپس، هایپرلس، اسلوموشن و ... با کیفیت تصویری ۴K به ثبت برسانیم، اشاره کرد که حس و حال و فضای خوبی را به مخاطب انتقال می‌دهد. محل تصویربرداری شیرکوه در تمام زوایای آن و البته در دامنه‌ها و قله آن خواهد بود. از دیگر ویژگی‌های این مستند، چهار فصل بودن تصاویر است. فیلمبرداری مستند حدود یک سال به طول خواهد انجامید، ما کماکان در مرحله تولید به‌سر می‌بریم. پروژه را از فصل زمستان آغاز کرده و سعی داریم این مجموعه مستند را تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام برسانیم.
وی بیان می‌کند: قدم اول برای تولید این مستند معرفی و آنالیز شیرکوه، از لحظه پیدایش و شکل‌گیری این کوه در طول میلیون‌ها سال و همچنین شناخت آن در مقطع کنونی است. عمدتا تولید مستند‌های حیات وحش و مناظر طبیعی، هم به لحاظ هزینه و هم به لحاظ شرایط تولید خیلی سخت‌تر از مستند‌های شهری بوده و هست. یکی از چالش‌هایی که ما داریم نیز همین قضیه بودجه است. با برآورد‌های پایین تولید فیلم به‌خصوص در زمینه حیات وحش، شرایط بسیار سخت است. البته ما در تلاش هستیم همکاری و مشارکت سازمان‌های مرتبط از محیط زیست تا دیگر مجموعه‌های دولتی را در این مجموعه فیلم داشته باشیم.
حسینی درباره چگونگی انتخاب عوامل عنوان می‌کند: انتخاب عوامل مجموعه مستند از نکات حساس و مهم پروژه است. چراکه گروه ما باید در ارتفاعات شیرکوه در فصل‌های مختلف حضور پیدا کرده و در نقاط صعب‌العبور هم فیلمبرداری انجام دهیم؛ لذا در انتخاب عوامل، فاکتور‌هایی را لحاظ کردیم از جمله این‌که تمام عوامل ما باید دوستدار طبیعت، محیط‌زیست بوده و دارای آمادگی جسمانی خوبی برای رفتن به این نقاط باشند تا بتوانند کارشان را به بهترین شکل انجام دهند.
وی در پایان می‌افزاید: امیدوارم بتوانیم مجموعه فیلمی ماندگار که تاریخ مصرف نداشته باشد، تولید کنیم تا ضمن این که مردم بتوانند از تماشای آن هم لذت ببرند، آگاه شوند و توجه بیشتری به محیط‌زیست، فرهنگ‌ها و آیین‌های‌شان نشان دهند.
پیوند کوه و کویر
بنفشه جاهد، پژوهشگر ارشد دانشگاه تربیت مدرس تهران و فعال در حوزه پژوهش هنر به‌ویژه موضوعات تاریخ‌محور، که حدود ۱۰ سال است در حوزه فیلمسازی فعالیت می‌کند. او درباره این مجموعه مستند توضیح می‌دهد: نگاه این مجموعه مستند بسیار پژوهش‌محور است و کوشش ما بر این است که براساس مستندات علمی و نظر کارشناسان صاحب‌نظر، فیلم را جلو ببریم. در این مستند علاوه‌بر پرداخت به موضوعاتی همچون پوشش گیاهی و حیات وحش، معادن و منابع طبیعی و... به آیین‌های سنتی که خاص دامنه‌های شیرکوه و شهر‌های اطراف آن است، می‌پردازیم. مشاغل سنتی که بسیار خاص بوده و برخی از آنها متأسفانه به فراموشی سپرده‌شده و مشاغل جدید جایگزین آنها شده است. در حال تمرکز بر روی موضوع گردشگری شیرکوه و گردشگری طبیعت به صورت ویژه هستیم و...
وی درباره این مجموعه مستند که نگاهی ملی بوده، عنوان می‌کند: سعی کردیم واقعا به یک ایران یکپارچه و طبیعتی یکپارچه در فلات مرکزی ایران فکر کنیم. به این‌که هرچند کوه شیرکوه از نظر مختصات جغرافیایی یک کوه جدا افتاده است، اما گویی ادامه زاگرس یا ادامه البرز بوده و درواقع حفظ‌کننده حیات در کویر فلات مرکزی ایران و باعث پیشگیری از پیشروی کویر به سمت مناطق مرکزی ایران است. امیدوارم که بتوانیم در ساخت آن و تحقق اهداف‌مان، موفق عمل کنیم.
جاهد در ادامه در پاسخ به این پرسش که به چه علت این عنوان برای مستند انتخاب شده، می‌افزاید: شکل‌گیری حیات و تمدن در فلات مرکزی ایران به‌واسطه کوه شیرکوه بوده؛ هم سایه‌ای که در دامنه‌اش ایجاد کرده و هم به عنوان نگهدارنده ابر‌های باران‌زا که موجب شده این منطقه قابل حیات باشد و جلوی پیشروی کویر مرکزی را به سمت دامنه‌های زاگرس گرفته؛ دلیلی که ما اسم این مجموعه را در سایه‌سار شیرکوه گذاشتیم. این‌که شیرکوه عامل حیات و تمدن بوده و کماکان هم هست. یعنی حتی همین الان هم اگر شیرکوه برداشته شود، این منطقه از ایران دیگر قابل سکونت نخواهد بود؛ هم به‌واسطه حرارت بسیار و هم به‌واسطه عدم بارندگی.
وی متذکر می‌شود: با وجود اهمیت چنین رشته‌کوهی که باعث شکل‌گیری زیست‌بوم استان یزد شده، چندان بدان پرداخته نشده، در مورد منابعی که در دامنه این کوه به وجود آمده، همچون پوشش‌های گیاهی، حیات‌وحش، معادن و منابع طبیعی، حوزه‌های آبریز، تأثیری که برای شکل‌گیری فرهنگ عامه و آیین‌های سنتی داشته و ... تابه‌حال چندان باید و شاید بدان پرداخته نشده است؛ لذا ما قصد داریم پیرامون این موارد و همچنین درخصوص مشاغل سنتی، صنایع‌دستی، گردشگری، تاریخ، معماری و میراث جهانی یزد در مستند در سایه‌سار شیرکوه بپردازیم.
اهمیت شیرکوه از لحاظ اقلیمی و فرهنگی
محسن عباسی سرچشمه، ناظر کیفی پروژه، کارشناس تولید سیما و کارگردان صداوسیمای استان یزد است، او درباره ضرورت ساخت این مجموعه مستند می‌گوید: یکی از نکات مهم این اقلیم، اخطار‌های محیط‌زیستی است که بسیار اهمیت داشته و درنظر داریم با آگاهی‌رسانی جزئیات بیشتر به مسئولان، مردم یزد و سایر شهرها، آنها از اهمیت بالای حفظ این محیط‌زیست و دامنه‌های زیبای شیرکوه، اشراف بیشتری پیدا کنند.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه در سال‌های اخیر چندان به‌خوبی از آن مراقبت نکردیم و اگر به همین منوال پیش برویم با حفر چاه‌های زیرزمینی، با بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی، با افزایش جمعیت که در شهر‌های اطراف آن اتفاق افتاده، همچنین توسعه صنعت و کارخانجات، بدون درنظر گرفتن شرایط اقلیمی آن و... می‌تواند برای همیشه این کوه، عامل حیات این منطقه را دچار خطر کند. پس ضرورت زیادی در تولید مستند در سایه‌سار شیرکوه وجود دارد و هدف گوشزد کردن اهمیت شیرکوه چه به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی و چه به لحاظ فرهنگی و تمدن است، هم برای شهروندان یزد و هم برای تمام مردم شریف ایران.
عباسی در پایان با اشاره به دشواری‌های تهیه و تولید این پروژه می‌افزاید: کار از لحاظ فیزیکی به‌ویژه حیات وحش، سخت است. از آنجایی که منطقه بکر است، دسترسی به آن دشوار و از نقاط صعب‌العبوراست که باعث می‌شود فیلمبردای سخت شود.
